Son dönemde YÖK ve Cumhurbaşkanlığı tarafından yapılan açıklamalar doğrultusunda okulların açılacağı belli oldu. Türkiye'deki üniversite öğrencisi sayısı da hayli yüksek. Öğrenci sayısı yüksek olduğu gibi birçok öğrenci de ailesinin yaşadığı şehirde okumuyor. Bu da öğrencileri üniversitelerinin bulunduğu şehirlerde öğrenim sürelerince kalmak için ev veya yurt aramaya itiyor. Bu arayış ilk etapta evde, bulunduğumuz şehirde başlıyor. Nasıl ? İnternet yoluyla. İlk etapta çoğumuz, yerleşeceğimiz şehirdeki kiralık konut ilanlarını gösteren sitelere bakıyoruz. Zaten internet ortamında bu konuda ''tekelleşmiş'' 3-4 adet site bulunuyor, bunları hepimiz biliyoruz.
Oturduğumuz yerden internete girerek yaptığımız hesaplar ne yazık ki yerleşmek istediğimiz kente gidince tutmuyor. Yani kelimesi kelimesine, evdeki hesap çarşıya uymuyor. Ev kiralayacağınız şehre giderken, gittikten sonra dikkat etmemiz gereken birbirinden çok farklı ve çok sayıda husus bulunuyor. Benim gibi öğrenci arkadaşlarım bunlara dikkat etmediği takdirde mağdur olabiliyorlar. Bu mağduriyetler de inanın ki insana çok fazla para ve zaman kaybettiriyor. Para ve zaman, bir öğrenci için en kıymetli nesne ve olgulardan ikisi. Bunları tasarruflu değerlendirmek biz öğrenciler için hayati önem taşıyor.
Ben bu Blog'da, sizlere 2021 Ağustos'ta kendi ev kiralama tecrübemden de yararlanarak bazı bilgiler ve püf noktaları aktaracağım zira hem başımdan geçenleri anlatmak istiyorum hem de öğrenci arkadaşlarım yaşayabilecekleri potansiyel mağduriyetten bir adım daha uzaklaşsın istiyorum. Üniversitede ara sınıflarda okuyan arkadaşlar belki çoktan evlerini tutmuş yahut yurtlarına yerleşmiş olabilir ancak bu Blog'un özellikle tercih sonuçları yeni açıklanan arkadaşlara yardımcı olacağını düşünüyorum. Benim ev kiraladığım şehir Eskişehir, bu yazıyı Eskişehir'den birçok okur inceleyecek. Onlar biliyor ki genel olarak Eskişehir bilhassa Tepebaşı semtinde birçok ev barındıran ve ev kiralarının da ülkenin geneline göre nispeten ucuz olduğu bir yer ancak artık Eskişehir'de de durum eskisi gibi değil. Piyasa eskiye oranla epey bir kötüleşmiş durumda ve ev tutacak, yurda yerleşecek öğrencilerin işi zor.
Şimdi, ''Ev tutarken nelere dikkat etmeliyim ?''
1-Görmeden Ev Tutmamak
Arkadaşlar, biliyorum ev tutarken zaman aleyhinize ilerliyor gibi hissediyorsunuz ancak gerçekten gözlerinizle somut olarak görmediğiniz evi tutmayın, kimseye internetten gördüğünüz ilan için kapora göndermeyin. Elinizden geldiğince gidip gördüğünüz evlere yönelin, ev sahibi ile bire bir muhatap olmaya çalışın, bu olmuyorsa emlakçı ile detaylı konuşun. Ev kiralarken önümüze çıkacak şey yalnızca bir sözleşme olmayacak, birçok evrak ve işlem bizi bekliyor olacak. Bütün bunların ortasında yahut imzaları attıktan sonra beklenmedik bir aksaklık yaşamak istemezsiniz, durduk yere kapora kaybetmek istemezsiniz. Gerçekten ama gerçekten hiçbir ev ilanda göründüğü gibi olmuyor. İlan sadece bizlere bir ön fikir veriyor.
2-Konak Bulmak
Hangi şehirde ev tutacak olursanız olun, muhtemelen o şehirdeki işiniz bir günde bitmeyecek. Yani günübirlik ev tutup geri dönebilme ihtimaliniz veya gittiğiniz gün evinize yerleşme ihtimaliniz çok düşük. Dolayısıyla en iyi ihtimal ile şehirde yaşayan bir arkadaşınızın yahut varsa oradaki bir akrabanızın, aile dostunuzun evinde kalmanız gerekebilir. Evinizi 2-7 gün aralığında tutmuş olursunuz. Bu süre zarfında barınacak, dinlenecek bir yeriniz olması çok önemli çünkü çok yorulacaksınız. Diyorsanız ki ''Benim ekonomik problemim yok, otelde kalırım o süre zarfında.'', siz o zaman bu konuda mukayese dışısınız diyebiliriz. Daha ekonomik şartlarda bu işi halletmek isteyen arkadaşlar eğer o şehirde eşe dosta, arkadaşa, akrabaya sahip değillerse kayıt yaptırmış olduğunuz yahut devam ettiğiniz üniversitenizin misafirhanesi vardır. Mutlaka bu misafirhaneleri değerlendirmeye çalışın. Yerel pansiyon yahut otellerden çok daha konforlu olur ve konaklama ücreti olarak daha az bir meblağ ödersiniz.
3-Her Gün Gezmek
Orada bulunduğunuz her günü, kiralık evleri arayarak ve gezerek değerlendirin. ''Ya çok yürüdüm, çok yoruldum, bugün de dinleneyim.'' demeyin, işiniz bitince bol bol dinlenirsiniz. Bu yorucu tempoya en fazla katlanacağınız süre zaten bir hafta civarı olacaktır. O sırada konakladığınız evde dinlendiğiniz zamanlarda internete düşen ilanları yoklayın ve gözünüze kestirdiğiniz evleri görmeye gidin. Bunu sık sık yaparsanız ev sahiplerinden ve emlakçılardan evler hakkında, yerel ve genel durum hakkında bol bilgi almış olursunuz. Ufkunuz açılır. Yalnızca internet ilanları size yetmez. Ev tutmak istediğiniz muhitte yaya olarak dolanın, apartman camlarına bol bol göz gezdirin ki camlara yapıştırılmış kiralık ilanlarını görerek numaraları arayın. Tutmayacağınızı bildiğiniz evleri dahi arayın, ev sahiplerinden ev ile ilgili bilgi alın. Bu işi bol bol yürümeden halledemezsiniz.
4-Metrekare Konusu
Sizlere kiralık ev ilanlarını sergileyen sitelerde yazan metrekarelerin çoğu doğru değil. Birçok kişi esasında 35 metrekarelik yere 50 yazıyor geçiyor. Bu başlığımız ''Görmeden Ev Tutmamak'' kısmı ile ilintili, tutacağınız evi görmeniz metrekare hususu anlamında çok önemli zira 70 metrekare olduğu iddia edilen ve sizin görmeden önce kapora verdiğiniz bir daire çok daha ufak çıkabilir, kutu gibi bir yer görünce şaşırırsınız. Özellikle 50-60 metrekare yazan yerlere dikkat edin, gezdiğiniz evler ve metrekareleri bağlamında gerçekçi bir kıyaslama yapabilirseniz mağdur olmazsınız.
5-İskan
Ev ilanlarının açıklama kısımlarını iyi okuyun, görmeye gittiğiniz evin iskanlı olup olmadığına mutlaka dikkat edin, bu konuyu emlakçıya ve ev sahibine sormaktan çekinmeyin. İskan, oturma izni ve yapı kullanım izni bulunan ve projesine uygun şekilde tasdik edilmiş gayrimenkuller için, taşınmazın bulunduğu belediyece verilen belgedir. Bu belge olmazsa önünüzdeki günlerde kiraladığınız apartman hakkında yıkım kararı çıkabilir, faturalarınızla ilgili sorun yaşarsınız, bir problem olduğunda halletmeniz güçleşir. Yani iskansız yapıda yaşarken hemen hemen kaçak yapıda yaşıyor olursunuz.
6-Kira Bedeli-Kira Sözleşmesi ve Para
Evi ev sahibinden tutarsanız kira sözleşmesi yapacaksınız, birazdan anlatacağım gerekli bazı konuları da açıklığa kavuşturunca işiniz bitmiş olacak ancak büyük ihtimalle evinizi emlakçıdan kiralayacaksınız. Dolayısıyla burada dikkat etmeniz gereken bir husus var. Evin kira bedeli kadar emlakçıya komisyon vermek zorundasınız. Muhtemelen ev sahibiniz sizden sözleşmenin yapıldığı günde yahut yakın bir zamanda bir kira isteyecek, bunun üzerine bir de depozito vermeniz gerekecek. Depozito da genelde bir kira bedeli kadar istenir. Sizin burada yapmanız gereken şey 3 kalemde yapacağınız bu ödemeleri hakkaniyetli bir indirime bağlamak. Ev sahiplerinin çoğu emlakçıya ve ilan sitesine evinin gerçek kira bedelini yazmaz. 50 lira, 100 lira, 200 lira yukarıda bir sayı yazar. Bu fark sizin pazarlık payınız olacak ve sizi esasında hatırı sayılır bir kâra geçirecek. Şöyle ki; diyelim evinizin kirası 1200 TL. Emlakçı da sizden 1200 TL komisyon isteyecek. Kira sözleşmesini 1 yıllık yapacaksınız. İlk olarak ev kirasından indirim yaptırmaya çalışın. Çünkü emlakçıya 1 defa para vereceksiniz, eve 12 ay boyunca kira ödeyeceksiniz. Eğer ev kirasından 100 lira indirim yaptırmayı başarırsanız, her ay 100 lira cebinizde kalır. 1 yıllık sürede bu 100 lira 100x12'den 1200 lira eder. Ne oldu ? Emlakçıya vereceğiniz para da cebinizde kaldı aslında. Emlakçıya gidecek olan 1200 lirayı, kiraya 1200 yerine 1100 lira ödeyerek her ay 100 lira şeklinde geri alacakmışsınız gibi düşünün. Buradan kâra geçersiniz. Depozitoda indirim yaptırmaya çalışın, güvenilir bir profil çizin. Mümkünse depozitoyu 2 aya, 3 aya taksitlendirin ki rahat ödeme yapabilesiniz. 1000 TL'ye kiraladığınız bir evin depozitosu 5000 TL olmaz. Bu kalemin üst sınırı 3 kira bedeli kadardır ancak genel olarak bunla da karşılaşmayacaksınız, kiraya yakın bir meblağ ile muhatap olacaksınız. Depozitonuz kiradan fazla ise kiraya yaklaştırmaya çalışın, 1 aylık kiranızın 3 katından fazla ise bu durumun uygun olmadığını belirtin, ısrar edildiği takdirde siz de o evi tutmakta ısrarcı olmayın.
7-Elektrik-Su-Doğalgaz-İkametgah
Evi tuttunuz, çok iyi. Hayırlı olsun. Ne yazık ki daha bitmedi. Yeni evinize geçeceğiniz için adres değişikliği bildirimi yapmanız gerekiyor. Bunun için benim tavsiyem, ilk yapacağınız işlemin elektrik aboneliğini kendi adınıza açtırmak olmasıdır. Önce apartmanınıza gidin ve elektrik sayacınızın fotoğrafını çekin, sayacın üzerinde renkli ve çok belirgin bir düğme olacak. Genelde mavi olur. Bu düğmeye basın, ekranda T0-T1-T2 şeklinde hesaplar görünecek. T0'a tekrar dönene kadar hepsinin fotoğrafını çekin. Fotoğraflar ve kira sözleşmeniz ile beraber bulunduğunuz semtin sorumlu elektrik firmasının şubesine gidin. Sıra alın, memur size yardımcı olacak. Bir önceki kiracının elektrik borçlarını ortaya çıkaracak, borç olmaması durumunda elektrik aboneliğinizi hemen üzerinize alabileceksiniz ve şehirden şehre değişen bir tarifeyle sizden çoğunlukta 500 TL'den fazla olmayan bir para talep edilecek. Bunu da elektrik şirketine verdiğiniz depozito gibi düşünebilirsiniz. Mobil bankacılık ile kolayca yatırılabiliyor, memur size o konuda da yardımcı olur. Elektrik aboneliğinizi üzerinize aldığınıza dair size bir belge verilecek. Bu belgeyi kaybetmeyin. Bir iki kopya fotokopi çektirirseniz faydası olur. Elektrik aboneliği için gerekli parayı yatırdıktan sonra ''e-devlet'' üzerinden adres değişikliği bildirimi yapabilirsiniz. Yalnız bu işi en fazla 2 seferde yapmanız gerekiyor, yani adresinizi ve bilgilerinizi en fazla 2 seferde doğru girmeniz gerekiyor. Yoksa sistem, bilgilerinizi bilmediğinizi kabul ediyor ve bu hizmeti sizin için kilitliyor. Dert değil, evinizin bulunduğu semtin nüfus müdürlüğüne gidiyorsunuz, sıra alıp adres veznelerine geçiyorsunuz ve adres değişikliği bildiriminizi oradan yaptırıyorsunuz. Nüfus müdürlüğüne giderken elektrik şubesinden size verilen belgeyi ve kira sözleşmenizi unutmayın. Kira sözleşmenizin de önceden bir iki kopya fotokopisini çektirmiş olmanız önemli. Şubelerden istendiği takdirde aslı sizde kalsın istersiniz doğal olarak. Önemli bir husus daha var; elektriğinizi açtırdıktan ve aboneliği üzerinize aldıktan sonra adres değişikliği bildiriminizi yapmak zorundasınız. Bu yasal bir zorunluluk. Eğer bu bildirimi yapmazsanız 20 gün içinde size bir para cezası kesilecek. Önce elektrik ve sonra adres değişikliği bildirimini hallettikten sonra su ve doğalgazı da yine semt şubelerinizi öğrenerek benzer şekilde açtırabilirsiniz veya üzerinize alabilirsiniz. Eğer ki su kart ile çalışıyorsa su aboneliğini üzerinize almanıza gerek yok ancak aksi halde mutlaka abonelik işlemlerinizi tamamlayın, sonra çözülmesi zor sorunlarla karşılaşabilirsiniz.
Şimdilik ev konusunda dikkat edilmesi gereken en belirgin noktalar bunlar. Kıymetli okurlar ve arkadaşlarım, sizleri bir konuda daha uyarmak isterim: Eğer ara sınıfsanız ve üniversite okuduğunuz şehre Covid-19 salgınının başlangıcından sonra ilk defa gidecekseniz, aynı şehir ile karşılaşmayacaksınız. Şehirde bazı önemli değişiklikler fark edeceksiniz. Bu değişiklikler ulaşım ile ilgili olabilir, otobüs-taksi-metro-tramvay kullanım şekilleri ve taksi tarifeleri ile ilgili olabilir. Genel olarak çok fazla resmi işlemle uğraşacaksınız ve sizden durmaksızın HES kodu isteyecekler, ulaşım kartlarınıza HES kodu tanımlamanız gerekecek, orada okurken aşina olduğunuz kimi dükkanlar kapanmış olacak, sevdiğiniz esnafların kimileri gitmiş olacak. Bu değişiklikler sizi biraz şaşırtabilir, üzebilir yahut motivasyonunuzu kırabilir ancak ''yeni normal'' böyle bir şey işte. Yeni eğitim dönemimizde hepinize başarılar diliyorum, hem tuttuğunuz evlerde hem de yerleştiğiniz okullarda umarım çok mutlu olursunuz.
